Герой Егоров дойдутугар
Г.В.Егоров аатынан Мүрү 1 №-дээх орто оскуолатын учууталлара, 8 кылаастарын үөрэнээччилэрэ быйыл төрүттэммитэ 125 сылын бэлиэтээри олорор Россия Үлэҕэ Геройа М.Н.Готовцев аатынан Танда орто оскуолатыгар уонна И.П. Готовцев аатынан Тандатааҕы история, архитектура уонна кыраайы үөрэтэр музейга сылдьан кэллилэр. Оскуоланы 21-ис сылын салайан олорор, улууска бастыҥ үлэлээҕинэн биллэр Танда орто оскуолатын директора Егорова Н.М., история учуутала Тарскай Н.Н. оскуолаҕа киириибитигэр аан таһыттан үөрэ көрүстүлэр уонна бу күн үлэлиир усулуобуйабытын толору тэрийдилэр. Биһигиттэн 8 «в» кылаас үөрэнээччилэрэ Павлова Сахаайа уонна Ховрова Фрося Герой Егоровка аналлаах электроннай пособиеларын оскуола 11 кылааһын үөрэнээччилэригэр кэпсээтилэр. Оҕолор интэриэһиргээбит боппуруостарын ыйыттылар, Герой туһунан сонуну биллилэр. Салгыы музейга сылдьан аны бэйэбит Герой Егоров туһунан музей үлэһитэ Колодезникова Е.К. сүрдээх хомоҕой тылынан кэпсээнин, билиһиннэриитин иһиттибит, салгыы үлэлэһэрбитигэр матырыйаал ыллыбыт. Бу сырыыбыт түмүгэр кэлэр ый 28 күнүгэр – Герой Г.В.Егоров төрөөбүт күнүгэр оскуолабытыгар улуустааҕы Егоровка аналлаах ааҕыылары ыытарга, онно тэрээһинигэр Герой нэһилиэгин дьоно-сэргэтэ, чуолаан нэһилиэк дьаһалтата, орто оскуола, музей коллективтара ылсыһан үлэлиэхтэрэ диэн бигэ эрэллээх төнүннүбүт.
2017 сыл олунньу 20 күнэ
Оскуола үбүлүөйүн көрсө, биһиги үөрэнээччибит
Кини дьиктини айара
Бу күннэргэ Г.В.Егоров аатынан Мүрү 1 №-дээх орто оскуолатын музейыгар Мүрү орто оскуолатын 1967 сыллааҕы выпускницатын, медицинскэй наука кандидатын, Саха Республикатын үтүөлээх бырааһын, Саха Республикатын доруобуйа харыстабылыгар, оҕо доруобуйатын харыстааһыҥҥа уонна арыгыттан охсууну ылбыт дьону эмтээһиҥҥэ отуттан тахса сыл үтүө суобастаахтык, суолун-ииһин хаалларардыы үлэлээбит биир дойдулаахпыт, реабилитациялыыр хайысханы төрүттээччи, талааннаах реабилитолог быраас Наумова (Черноградская) Анна Алексеевна туһунан кини төрөппүт кыыһа, «Ипотечнай кирэдииттээһин киинэ» ХЭТ директорын кирэдииттээһини сайыннарыыга солбуйар директора Наумова, кэргэнинэн Васильева Наталья Николаевна «Она творила чудо» кинигэни бэлэхтээн ааста. Кинигэ 100 экземплярынан тахсыбыт. Кинигэни бэлэмнээһиҥҥэ СР «Республикатааҕы наркологическай диспансер» ГБТ кылаабынай бырааһа Тумусов Петр Сысоевич, тэрилтэ салайааччыта Смоленская Елена Владимировна үлэлэспиттэр. Кинигэ түөрт түһүмэхтэн турар. Анна Алексеевна бииргэ төрөөбүттэрин, чугас аймахтарын, бииргэ алтыһан үлэлээбит коллегаларын, табаарыстарын иһирэхтик суруйбут ахтыылара киһи болҕомтотун тардар. Нууччалыы да, сахалыы да суруйуулар, ахтыылар бары ис дууһаттан этиллэр махтал тыллаах суруллубуттара ааҕарга олус чугас, чэпчэки, интэриэһинэй. Кинигэ түмүгэр Анна Алексеевна кэргэн, ийэ, эбэ быһыытынан дьиэ кэргэнин дьонугар анаан сөбүлээн астаабыт бүлүүдэлэрин рецептара бэриллибит.
Анна Алексеевна элбэх оҕолоох Черноградскайдар дьиэ кэргэҥҥэ 1947 сыл ахсынньы 19 күнүгэр Өнөр нэһилиэгэр күн сирин көрбүт. Үөһээ этиллибитин курдук Мүрү орто оскуолатын 1967 сыллаахха үөрэҕэн бүтэрбит. 1976 сыл СГУ медицинскэй факультетын үөрэнэн бүтэриэҕиттэн доруобуйа харыстабылыгар араас хайысхалаах үлэ бөҕөнү көҕүлээн ыытан, тэрийсэн, олоххо киллэрэн үлэлээбит. Ол туһунан кинигэ матырыйаалларыттан билэҕин. Балтараа сүүстэн тахса хаартыскалар Анна Алексеевна оҕо сааһыттан саҕалаан 2015 сыл от ыйын 31 күнүгэр бу сиртэн ыалдьан барыар диэри олоҕун киэҥник арыйан кэпсииллэр. Үлэһит, талааннаах киһи эргиччи сайдыылаах буоларын, үгүһү ситиһэрин Анна Алексеевна олорбут олоҕо арылхайдык көрдөрөр. Элбэх сыраны, өй үлэтин ылар ыарахан, илистиилээх үлэтиттэн быыс эрэ буллар Анна Алексеевна айар үлэнэн умсугуйан дьарыктаммыт. Кини оҥорбут үлэлэрин, хартыыналарын быыстапкалара хаста да дьон көрүүтүгэр туруорулла сылдьыбыт. Чахчы да киһи хараҕын хатыыр, сэргиир үлэлэрэ. Анна Алексеевна ийэ быһыытынан ситиһиитэ – кини дьоһун уоллаах кыыһа, түөрт кэрэ бэйэлээх сиэннэрэ. Оҕолор ийэлэрин аатын үйэтитэн маннык курдук бары өттүнэн үчүгэй кинигэни бэчээттэтэн таһаарбыттара кинилэр ийэҕэ дириҥ тапталларын, махталларын бэлиэтэ, туоһута буолар.
Аны сайын оскуолабытын 1967 сыллаахха үс кылааһынан үөрэнэн бµтэрбит оҕолор керсүһэргэ, оскуоланы бүтэрбиттэрин 50 сылын бэлиэтииргэ бэлэмнэнэллэр. Онно бу кинигэ сырдык өйдөбүл, дьоһун бэлэх буолуоҕа.
Е. Н. Сыроватская, оскуола музейын үлэһитэ
Ытык учуутал
Г.В.Егоров аатынан Мүрү 1 №-дээх орто оскуолатын, улуус үөрэҕин систематын историяларыгар тус үлэтинэн-хамнаһынан, үөрэх сайдыытыгар киллэрсибит кылаатынан ойуччу миэстэни ылар киһинэн педагогическай үлэ ветерана, РСФСР норуотун үөрэҕириитин туйгуна, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, учууталлар Учууталлара, Мүрү, Лөгөй, 2 Лөгөй, 1 Өспөх нэһилиэктэрин, Уус-Алдан улууһун бочуоттаах гражданина Данилов Иван Николаевич буолар. И.Н.Данилов педагогическай үлэтин үөрэммит кыһатыгар – Мүрү орто оскуолатыгар саҕалаабыта. Бу оскуолаҕа 1966-1969 сс. директорынан үлэлээбитэ. Бу күннэргэ оскуола үбүлүөйүгэр бэлэмнэнии хаамыытынан И.Н.Даниловы олоҕун, үлэтин туһунан кэпсииригэр көрдөспүппүт. Онуоха тута сөбүлэһэн кэлэн бэрт киэҥ ис хоһоонноох ахтыы оҥорбутун камераҕа устан сыаналаах матырыйаал оҥордубут. Иван Николаевич икки чаас устата оҥорбут ахтыытыттан быһа тардан хаһыат ааҕааччыларын кытта билиһиннэрэбин.
Мин 1940 сыллаахха оскуола боруогун атыллаабытым. Оччолорго Мүрү начальнай оскуолата Томторго баара. Түөрт кылаастаах этэ. Оҕолор Оҕуруоттан сатыы сылдьан үөрэнэллэрэ. Мин дьонум Кэптэни диэки олороллоро. Бастакы кылааска өйүөм суох буолан уурайарга күһэллибитим. Баара суоҕа сыл аҥара үөрэммитим. Иккис сылбытыгар 15 миэстэлээх интернаат аһыллыбыта, үөрэҕи салгыырга кыах биэрбитэ. Кэптэниттэн соҕотоҕун миигин интернаакка ылбыттара. Инньэ гынан Өктөөп саҕана 2-ис кылааска үөрэнэ кэлбитим. Училищены саҥа үөрэнэн бүтэрбит Евдокия Михайловна Винокурова үөрэппитэ. Оччолорго 9 саастааҕым. Иккиһи бүтэрэбин. Үһүскэ хойутаан Өктөөп ааспытын кэннэ үөрэнэ кэлэбин. Сокорутов Иван Григорьевич диэн Өлүөхүмэттэн төрүттээх учуутал үөрэппитэ. Кини Мүрү оскуолатыттан сэриигэ ыҥырыллан барбыта. Төрдүс кылааска дьэ күһүҥҥэттэн үөрэнэн барбытым. Ити сыл аҕам Томторго киирбитэ. Кыра, түөрдүн ааспыт бырааттаах этим. Төһө да Томторго көһөн кэллэрбит, кыаммат ыал оҕотун быһыытынан интернаакка олорон үөрэммитим. Түөрт сыл үөрэнэн начальнай оскуоланы түмүктээбитим. Салгыы аллараа 1936 сыллаахха тутуллубут 286 миэстэлээх икки мэндиэмэннээх оскуолаҕа үөрэммитим. Оскуола сэттэ кылаастааҕа. Оскуолаҕа үөрэнэр кэммэр ордук нуучча тылыгар ыарырҕатар этим. Атын предметтэргэ 4 уонна 5 сыаналарга хоп курдук үөрэнэр киһи нуучча тылыгар кэлэн эстэрим. Оскуоланы бүтэрэрбэр сочинение суруйуутугар кыһаллан туран бэлэмнэммитим. 12 араас тиэмэҕэ сочинение суруйан нойосуус кэриэтэ үөрэппитим. Ол бэлэмнэммит тиэмэлэрбиттэн биирэ эксээмэҥҥэ кэлбитин, бэлэмнээх киһи быһыытынан, улаханнык уолуйбакка суруйбутум. Дьокуускайга пед.институт естественнай факультетыгар киирии эксээмэҥҥэ нуучча тылыгар 4 сыананы ылан, 50 оҕо туттарсыбытыттан 8 оҕо иһигэр киирэн студент аатын ылбытым. Туруоруммут сыалбын ситиһэрбэр дьоһун хардыы оҥоһуллубута.
Институту бүтэрэн биология, химия учууталын аатын ылан оройуоммар үлэҕэ анатан кэлбитим, үөрэммит кыһабар үлэбин саҕалаабытым. Ол эрэн ити идэбинэн баара суоҕа балтараа эрэ ый үлэлээбитим. Оскуолаҕа биир биолог учуутал миэстэтигэр төрдүө буолбуппут. Миэхэ, хайыһарга бастакы разрядтаах киһиэхэ, сонно тута миэстэ таһааран физкультура чааһын биэрдилэр. Оччолорго хайыһарга разрядтаах киһи тарбахха баттанара. Мин химияны биэриэхпин олус баҕарарым да, оскуола завуһа, Иркутскайга пед.институту үөрэнэн бүтэрбит, кэлин Тимирязевскай академияҕа химия кафедратыгар үлэлии сылдьыбыт Оноппров Семен Онуфриевич химияны бэйэтэ үөрэтэрэ. Иккис үөрэх сылыгар РОНО сэбиэдиссэйэ И.И.Атласов, Дүпсүн оскуолатыгар биолог учуутал завуч буолбутунан, 20 чааска биология, химия учууталынан бар диэн сүбэлээбитэ. Дүпсүҥҥэ учууталлыырым таһынан 1957-58 үөрэх сылыгар 80-тан тахса чилиэннээх комсомольскай тэрилтэ сэкэрэтээрэ буолбутум. Комсомоллары кытта биир сыл үлэлээбитим кэннэ миигин аны үрдэтэн оройуоннааҕы комсомол комитетыгар бастаан оскуолаларга инструкторынан анаабыттара. Сыл курдугунан II сэкэрэтээр дуоһунаһыгар талыллыбытым. Комсомолга дьаныһан үлэлии сырыттахпына аны Суоттуга колхоз солбуйар бэрэссэдээтэлинэн анаатылар. Ол кэнниттэн Кэптэнигэ кэлэн колхоз бэрэссэдээтэлинэн 5 сыл үлэлээбитим. 1962 сыллаахха Уус-Алдан уонна Нам оройуоннара холбоһон биир Среднеленскэй оройуон буоллулар. Дьэ ити кэмтэн кыра оскуолалары сабыы барбыта. Барыта 9 оскуола сабыллыбыта. Миигин аны 1966-67 үөрэх сылыгар Мүрү орто оскуолатын директорынан анаатылар. Оҕото элбэҕинэн оскуола икки сменанан үөрэнэрэ. Өссө үһүс сменанан киэһээҥҥи оскуола үлэлиирэ. Завхоһунан И.С.Прудецкай үлэлээбитэ. Иннокентий Семеновичтыын биир сүрүн үлэбитинэн оскуоланы, учууталлары таһынан бары үлэһиттэри оттук маһынан хааччыйыы этэ. Кэптэни, Тулуна эҥэр үстүү күннээх мас бэлэмигэр тахсарбыт. Күн аайы оскуола биир ДТ-54 тыраахтара иккитэ кырынан тыаттан мас киллэрэрэ. Тыраахтарбыт таҥараҕа тэҥнээх этэ. Алдьаммакка, кээһэммэккэ сырыттаҕына табыллара. Оройуон салалтата, МТС сэбиэдиссэйэ И.Д.Рожин өйөөннөр тыраахтарбыт толору капитальнай өрөмүөнүн барбыта. Тыраахтары таһынан оскуола икки ЗИЛ-130 массыыналааҕа. Куһаҕан суолга-иискэ сотору-сотору бу да техникаларбыт өрөмүөнү ирдииллэрэ. Оройуоҥҥа биир кэмҥэ МТС тэрилтэтигэр кылаабынай инженерынан үлэлии сылдьыбыт М.А.Приходько диэн киһи тыа хаһаайыстыбатын миниистиринэн олороро. Киниэхэ киирэн массыынабыт өрөмүөнүгэр саппаас чаас көрдөстүм. Киһим көрдөһүүбүн ылынан саппаас чааһынан хааччыйан биир ЗИЛ массыынабыт саҥатыгар түспүтэ, ол хаһаайыстыба үлэтигэр улахан күүс буолбута. Үөрэх чааһын ыллахха ити кэмҥэ физмат кылаастары аһарга диэн дьаһал тахсыбыта. Үөһээ Бүлүүгэ Бараахап аатынан оскуолаҕа, Покровскайга, Мэҥэ Бүтэйдээҕэр, Дьокуускайга биир оскуолаҕа уонна Уус-Алдан Курбуһаҕар барыта биэс физмат кылаастар аһыллыбыттара. Биһиги манна Бороҕоҥҥо физмат кылааһы астарарга этии оҥорбуппутун ылымматахтара. Ол сыл бэйэбитигэр 9-ус кылааска физмат кылааһы астыбыт. Сүрүн учууталынан математик К.А.Бурцев анаммыта. Ити кылааска үөрэммит оҕолортон Р.Р.Готовцева, З.Г.Крылова, М.Х.Кондратьева, Л.С.Тарская, о.д.а. кэлин талааннаах учуутал буолан үүнэн тахсыбыттара. Эһиилигэр Курбуһахтан Мүрү орто оскуолатыгар физмат кылааһы көһөрөн киллэрдилэр. Курбуһахха физмат хайысхалаах ахсыс кылааһы бүтэрбит оҕолор манна үөрэнэ кэлбиттэрэ. Физмат кылааска ити сылларга үөрэммит оҕолортон Е.П.Жирков кэлин үөрэх миниистиринэн үлэлээбитэ, наука доктора буолбута. Курбуһахтан кылааһын кытта математик С.Е.Максимова кэлбитэ. Кэргэнэ А.Н.Максимов оскуолаҕа иитэр үлэни тэрийээччи буолбута. Физмат кылааһы барыта 500-тэн тахса оҕо үөрэнэн бүтэрбитэ, олортон 80%-нара үрдүк үөрэҕи баһылаабыттара. 19 наука кандидаата, 6 наука доктора баар буолбута. Бу учууталлар сыралаах, бэриниилээх үлэлэрин биир түмүгэ буолар.
1966 сыллаахха Е.Ф.Габышев туруорсуутунан Мүрү орто оскуолатын иһинэн спортивнай оскуола аһыллан, оҕолор тустуунан, хайыһарынан, чэпчэки атлетиканан дьарыктанан барбыттара. Оройуон үрдүнэн 10 бастыҥ спортсмен оҕолору сүүмэрдээн аҕалан интернакка олордон спортоскуолаҕа үөрэнэллэрин ситиспиппит. Тустууга И.А.Халдеев, чэпчэки атлетикаҕа И.С.Румянцев, хайыһарга Е.Ф.Габышев бэйэтэ тренердээбиттэрэ. Оскуоланы саҥа бүтэрбит С.И.Черноградскай Егор Федоровичка көмөлөһөн оҕолору хайыһарга дьарыктыыра. Тустуу секциятыгар сылдьыбыт оҕолортон И.М.Захаровы ахтан ааһыахпын баҕарабын. Кини оскуола кэнниттэн Казахстаҥҥа Караганда куоракка тиийэн физкультура үрдүк үөрэҕэр киирбитэ, Казахстан чемпиона буолбута, кэлин дойдутугар кэлэн тренер уонна оҕо спортивнай оскуолатын директорын быһыытынан тустуу сайдыытыгар улахан кылаатын киллэрсибитэ. Мин Мүрү орто оскуолатын директорын дуоһунаһыттан уурайбытым кэннэ спорт оскуола сабыллан хаалбыта. И.А.Халдеев Суоттуга үлэлии барбыта, онно тиийэн бырааттыы Константиновтары иитэн таһаарбыта. Оскуолаҕа үлэлиир сылларбар техническэй үөрэхтээһин күүскэ ыытыллыбыта. Үлэ уруогун учуутала Н.П.Бурцев авиамоделизм куруһуогун үлэлэтэн, 10-ча уол авиацияҕа өрөспүүбүлүкэ күрэхтэһиитигэр бастаабыттара. Николай Петрович Мүрүгэ олорон хомуһу бастаан оҥорбута. Кэлин кини эллээбит, охсубут хомустара киэҥ сэҥээриини, билиниини ылбыттара. Сэттэ эрэ кылаас үөрэхтээх эрээри дьиҥ чахчы мындыр өйүнэн аатырбыт, рационализатор аатын ылбыт сэрии кыттыылааҕа М.Н.Тролуков уолаттары бэйэтигэр сыһыаран техническэй куруһуогу үлэлэппитэ, сонун арыйыылары оҥорон үлэлэрэ биһирэбили ылбыттара. Туризм слетун аан бастаан оскуола оҕотун барытын хабан туран учуутал А.Н.Максимов ыыппыта. Физкультура учууталлара Ф.Н.Готовцев баскетбол, И.Х.Кондратьев спортивнай гимнастика секцияларын салайан үлэлэппиттэрэ, үгүс оҕону бэйэлэрин тула түмэ тардыбыттара. История учуутала, общественнай ноҕорууска быһыытынан тренердээбит М.И.Колодезников эрчийэр кэмигэр биир үөрэнээччитэ, Никитин диэн Госбааҥҥа үлэлээбит нуучча киһитин уола кэлин салгыы дьарыктанан ССРС баскетболга сборнай хамаандатын чилиэнэ буолбута. Оскуолаҕа бииртэн-биир инициативалаах, үлэлэригэр уһулуччу бэриниилээх учууталлар үлэлииллэрэ. Историктар У.Н.Тартакинова, А.П.Азарова, математик, өрөспүүбүлүкэ дуобакка чемпиона И.С.Васильев, химик Нь.П.Бродников, биолог И.А.Долгунов, нуучча тылын учууталлара И.П.Рыбкина, О.И.Филиппова, И.Я.Сыроватская, А.З.Андросова, саха тылын учууталлара Н.Д.Бурцев, С.Е.Сыроватскай, Е.И.Троева, алын сүһүөх кылаастар учууталлара М.С.Насырова, Е.М.Винокурова, А.Н.Окоемова уо.д.а. Ити сылларга Д.П.Константинова уонна М.Д.Окоемова Магадаан куоракка пед.институту бүтэрэн, оройуоҥҥа алын сүһүөх кылаас учууталларын ортотугар бастакынан үрдүк анал үөрэхтээх учууталлар буолбуттара. Бу улуус үөрэҕин историятыгар киирэр бэлиэ түгэн дии саныыбын. Партийнай тэрилтэ сэкэрэтээринэн М.С.Гоголева үлэлээбитэ. Кини партия обкомун чилиэнэ этэ. Маннык улахан салайар уоргаҥҥа быыбарданыы оройуон учууталларыгар сэдэх буолуо. Профком бэрэссэдээтэллэринэн А.И.Федоров, С.Е.Сыроватскай үлэлээбиттэрэ. Интернат сэбиэдиссэйэ И.П.Троев, иитээччи М.Н.Аргунова чахчы да ис сүрэхтэриттэн кыһаллан, бириэмэни аахсыбакка, оҕо туһугар үлэлиир дьон этэ. Итинник үлэҕэ дьулуурдаах дьону кытта үлэлээн оскуола иитэр-үөрэтэр үлэтин кэҥэтэн, тус суолбун хаалларбыт эбиппин.
Ханнык да салайар үлэҕэ анааталлар, бэйэм кэннибиттэн туох эрэ бэлиэни хаалларарга өрүүтүн дьулуһарым. РОНО сэбиэдиссэйинэн ананан үлэлээбит кэмнэрбэр сабыллыбыт оскуолалары чөлүгэр түһэриигэ ылсан үлэлээбитим. Орто оскуолалары аһыыны күүскэ туруорсубутум. Өнөр, Баатаҕай, Тулуна, Чэриктэй, Түүлээх, Бээрийэ, Өспөх, Суотту, Майаҕас, Чараҥ орто оскуола буолбуттара. Мындаабаҕа бастаан начальнай оскуола аһыллыбыта, салгыы 8 кылаастаммыта, оттон орто оскуолаҕа тиийэ үүммүтэ. Бороҕоҥҥо орто оскуола тутуутун боппуруоһа турбута. Мүрү орто оскуолатыгар 300-чэкэ оҕо оннугар тыһыынчаттан тахса оҕо үөрэнэрэ. Үгүс туруорсуу кэнниттэн Мүрү аҕыс кылаастаах оскуолата аһыллыбыта, директорынан Кэптэниттэн С.П.Трифонов кэлбитэ. 320 миэстэлээх Мүрү орто оскуолатын дьиэтин тутуута былааҥҥа киирбитэ. Билигин улуус салалтата, нэһилиэктэр дьаһалталара өйөөннөр оскуолалар араас уустук кэмнэри төлө түһэн үлэлии олороллор.
Өссө биир уһулуччу үтүөлээх учууталы ахтан-санаан ааһыахпын баҕарабын. Ол Дьяконов Степан Константинович, саха тылын учуутала, 1943-45 сс. оскуола директора. Кини уруогун тас өттүгэр олоҥхону үөрэтиинэн дьаныһан үлэлээбитэ. Өссө 1941 сыллаахха Н.П.Бурнашев-Боодоҕос толоруутуттан «Кыыс Дэбилийэ» олоҥхо толору текстын суруйбута. Ол олоҥхотун куоракка тыл уонна литература институтугар киллэрэн туттарбыта. «Кыыс Дэбилийэ» олоҥхо Сибиир норуоттарын тылынан уус-уран айымньыларын 20 томнаах энциклопедиятыгар киллэриллибитэ, А.С.Борисов кэргэнинээн С.И.Борисовалыын олоҥхону театр сыанатыгар туруорбуттара. Саха уус-уран айымньытын - олоҥхону ЮНЕСКО билиниитигэр таһаарбыт олоҥхонон «Кыыс Дэбилийэ» буолар. Онон С.К.Дьяконов аата кыһыл көмүс буукубанан суруллан үйэтитиллиэн сөп этэ. Д.М.Говоров-Олоҥхоһут Миитэрэй «Мүлдьү Бөҕө» олоҥхотун нууччалыы тылынан саҥардыыга оскуола учууталлара А.М.Говорова, К.Я.Сыроватская үлэлэспиттэрэ. Оскуола выпускнига, Москваҕа М.Горькай аатынан аан дойду литературатын институтугар сахалартан соҕотоҕун старшай научнай сотруднигынан үлэлээбит И.В.Пухов Сибиир норуоттарын тылынан уус-уран айымньыларын чинчийиигэ үлэлээбитэ, улуус олоҥхоһуттарын: Н.П.Бурнашев-Боодоҕос, П.С.Олесов-Күөх Бүөтүккэ, Н.Р.Петухов-Дьаралыктаах Наһаар, о.д.а. олоҥхолорун үөрэппит, үйэтиппит киһи буолар.
Мүрү орто оскуолата бэйэтин 145 сыллаах историятыгар тыһыынчанан ааҕыллар учууталлар, тех.үлэһиттэр бэриниилээх үлэлэрин түмүгэр араас идэлээх дьону иитэн таһаарбыт туохха да кэмнэммэт улахан өҥөлөөх.
Е.Н.Сыроватская, оскуола музейын сотруднига
2018 сыл олунньу 8 күнэ
